Informacje (el)

Autor: Michał Kokowski

Opublikowano: 30 styczeń 2013

Odsłon: 3474

 

W dniach 22–23 lutego 2010 roku w Krakowie odbyła się konferencja naukowa „Tajemnica grobu Mikołaja Kopernika. Dialog ekspertów”. Instytucjonalnymi jej organizatorami byli: Europejskie Towarzystwo Historii Nauki, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, Komisja Historii Nauki PAU, Komisja Filozofii Nauk Przyrodniczych PAU, Instytut Historii Nauki PAN oraz Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera, a jej inicjatorem i kierownikiem był dr hab. Michał Kokowski, ówcześnie docent, a aktualnie profesor PAN.

Owocem tej konferencji jest recenzowana monografia zbiorowa Tajemnica grobu Mikołaja Kopernika. Dialog ekspertów pod redakcją Michała Kokowskiego, wydana przez Wydawnictwo Polskiej Akademii Umiejętności i Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych.

Ramy tej książki wyznaczają dwa teksty redaktora naukowego: Wprowadzenie (opisujące zasady programowe konferencji i jej przebieg) i Postscriptum: Czy dialog jest zawsze możliwy? (podsumowujące wyniki konferencji i monografii).
Z wprowadzenia do książki dowiadujemy się, że:

Celem tej konferencji było przedyskutowanie kontrowersji związanych z odkryciem grobu Mikołaja Kopernika i identyfikacją jego szczątków. Z tego powodu do udziału w konferencji zostali zaproszeni wszyscy główni uczestnicy poszukiwań grobu Mikołaja Kopernika i krytycy tych badań. Było to pierwsze, i jak dotąd jedyne tego rodzaju spotkanie, na którym na równych prawach mogli otwarcie wypowiadać się zarówno zwolennicy, jak i krytycy tezy, że odkryto grób wielkiego astronoma i dokonano identyfikacji odnalezionych fragmentów jego szkieletu.

Niestety, zaproszenia do udziału w konferencji nie przyjęli prof. Jerzy Gąssowski, mgr Beata Jurkiewicz, dr hab. Karol Piasecki, prof. US, podinsp. mgr Dariusz Zajdel oraz mgr Sebastian Tyszczuk. Natomiast zaproszenie to przyjęli ks. bp Jacek Jezierski i prof. Owen Gingerich (Uniwersytet Harvarda).

Centralną, programową ideą konferencji była idea dialogu. Podporządkowany został jej cały program dwudniowej konferencji. Dzień pierwszy poświęcony był prezentacji wyników zespołu prof. Jerzego Gąssowskiego, a dzień drugi — najpierw wizycie w Bibliotece Jagiellońskiej (aby zobaczyć autograf De revolutionibus), a następnie prezentacji referatów komentatorów tych wyników.

W dniu pierwszym przedstawiono najpierw trzy filmy dokumentujące poszukiwania grobu Mikołaja Kopernika i identyfikację jego szczątków:

1. Tajemnica grobu Kopernika / Copernicus Tomb Mystery (60 min), scenariusz i reżyseria: Michał Juszczakiewicz (Michał Juszczakiewicz Art’s Agency, 2008).

2. Światowe odkrycie archeologów z Pułtuska. Poznana tajemnica grobu Kopernika (6 min 13 s), scenariusz i reżyseria: Józef Śniegocki, Paweł Kiela (Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, 2008).

3. Misterium cranii Nicolai Copernici (29 min 12 s), scenariusz i reżyseria: Marcin Stefaniak (Fundacja Bankowa im. Leopolda Kronenberga, 2008).

Następnie przedstawione zostały w sumie cztery referaty autorstwa: Jerzego Sikorskiego (w imieniu Autora tekst odczytał M. Kokowski); Wojciecha Branickiego i Tomasza Kupca (dwa wspólne referaty); Krzysztofa Mikulskiego, Joanny Jendrzejewskiej oraz Anny Stachowskiej.

W drugim dniu konferencji przedstawiono w sumie dziewięć referatów autorstwa: Arkadiusza Sołtysiaka; Jarosława Bednarka; Tomasza Kozłowskiego; Józefa Flika (w imieniu Autora tekst odczytał M. Kokowski); Tomasza Grzybowskiego; Petera S. Gwozdza; Adama Walanusa; Lidii Smentek oraz Michała Kokowskiego i jedno streszczenie referatu autorstwa Bronisława Młodziejowskiego (w imieniu Autora tekst odczytał M. Kokowski).

Niestety, podczas tej konferencji z całą wyrazistością okazało się, że zasadniczo nie ma mowy o możliwości prowadzenia dialogu na temat wspomnianego odkrycia, ponieważ według jego zwolenników wszystko już przecież zostało udowodnione, czemu jednak konsekwentnie przeczą jego krytycy, wskazując na liczne luki w przedstawionym materiale dowodowym i obranej argumentacji.

Wynikła stąd konieczność rzetelnej prezentacji poglądów obydwu stron na kartach zbiorowej monografii pokonferencyjnej i jednocześnie wnikliwego zrecenzowania wszystkich artykułów zgłoszonych do publikacji w tej monografii.
Z tych względów teksty artykułów podlegały kilkuetapowemu procesowi recenzowania, zarówno jawnego, jak i niejawnego. Recenzentami tych artykułów są uznani specjaliści różnych dyscyplin badawczych m. in. historii, historii nauki i kultury, historii biografii i dokonań Kopernika, filozofii nauki, archeologii, antropologii oraz genetyki (analiz DNA). Mieli oni możliwość wyboru, czy ich nazwiska mają być jawne, czy pozostać niejawne. Po dwóch latach złożonych prac redakcyjnych ukazała się wspomniana powyżej monografia. Jej rdzeń tworzy dwanaście artykułów i cztery streszczenia referatów przesłane przez autorów.

W monografii zamieszczone zostały teksty zarówno zwolenników i przeciwników tezy o odkryciu grobu Mikołaja Kopernika i identyfikacji jego szczątków, jak i osób, które nie zajmują otwarcie stanowiska w tej sprawie. Z tego właśnie względu, dla dobra debaty naukowej, na kartach tej monografii odnaleźć można sprzeczne tezy głoszone przez różnych autorów. Nie jest to jednak wcale wadą tego opracowania. Kryje się za tym świadoma decyzja: chodziło o to, aby ukazać pluralizm poglądów panujących w środowisku uczonych, a dzięki temu stworzyć możliwość podjęcia w przyszłości twórczej wymiany myśli.

Książka ta ma charakter interdyscyplinarny. Opisuje: (a) poszukiwania grobu Mikołaja Kopernika na drodze analiz historycznych (artykuł Jerzego Sikorskiego); (b) poszukiwania przodków wielkiego astronoma w linii żeńskiej (streszczenie referatu Krzysztofa Mikulskiego, Joanny Jendrzejewskiej oraz Anny Stachowskiej); (c) zagadnienie identyfikacji szczątków Kopernika za pomocą analiz DNA (streszczenia dwóch referatów Wojciecha Branickiego i Tomasza Kupca). Dodatkowo, z powodu niezamierzonego zdominowania monografii przez prace krytyczne (o czym poniżej) — co spowodowane zostało m. in. faktem, że zwolennicy odkrycia grobu dostarczyli tylko jeden rozwinięty artykuł — dla większej równowagi treści książki w jej zakończeniu podane są odnośniki bibliograficzne do najważniejszych publikacji zwolenników odkrycia grobu Mikołaja Kopernika i identyfikacji jego szczątków.

Główną część monografii stanowią teksty autorów komentujących poszukiwania i identyfikację tych szczątków. Są to teksty dotyczące: (a) analiz antropologicznych z zakresu antropologii historycznej i typologii antropologicznej (artykuły Arkadiusza Sołtysiaka, Jarosława Bednarka oraz Tomasza Kozłowskiego); (b) metod i oceny rekonstrukcji wyglądu twarzy (streszczenie referatu Bronisława Młodziejowskiego, fragment artykułu Arkadiusza Sołtysiaka, fragment artykułu Tomasza Kozłowskiego, fragment jednego z artykułów Michała Kokowskiego); (c) analiz DNA (artykuł zespołu pod kierownictwem Tomasza Grzybowskiego, artykuł Petera S. Gwozdza (USA), fragment artykułu Arkadiusza Sołtysiaka, fragment artykułu Tomasza Kozłowskiego, obszerna część jednego z artykułów Michała Kokowskiego); (d) ikonografii Kopernikowskiej (artykuł Józefa Flika i fragmenty dwóch artykułów Michała Kokowskiego); (e) radiowęglowej metody datowania (artykuł Adama Walanusa i Michała Kokowskiego); (f) oceny trafności argumentacji za ostatecznym odkryciem szczątków Mikołaja Kopernika (artykuły: Arkadiusza Sołtysiaka, Tomasza Kozłowskiego, Lidii Smentek, Michała Kokowskiego).

Książka dostarcza nowych ważnych wyników m. in. na temat: (a) tzw. wskaźnika interpretacyjnego w badaniach archeologicznych; (b) wydolności metod rekonstrukcji wyglądu twarzy; (c) ikonografii Kopernikowskiej; (d) porównania rzekomej czaszki Kopernika z portretami Kopernikowskimi; (e) oceny analizy genetycznej mtDNA i Y–DNA rzekomych szczątków Mikołaja Kopernika (włącznie z poprawniej wyznaczonymi wartościami przypadkowej zgodności sekwencji mtDNA i określeniem haplogrupy Y–DNA tych szczątków); (f) radiowęglowej metody datowania; (g) oceny zasadności argumentacji za tezą o ostatecznym odkryciu grobu Mikołaja Kopernika; (h) możliwości prowadzenia dalszych badań rzekomych szczątków Mikołaja Kopernika i dalszego poszukiwania jego grobu.

W monografii znajdujemy rozważania daleko wykraczające poza samą kwestię najsłynniejszego warmińskiego kanonika, a dotyczące kwestii ogólnych, m. in.: (a) etosu uczonych i etyki badawczej (w tym wymogu prowadzenia racjonalnej debaty intelektualnej); (b) organizowania badań interdyscyplinarnych; (c) roli mediów w rozpowszechnianiu informacji naukowych; (d) obowiązującego systemu punktacji czasopism naukowych w Polsce; (e) matematycznego modelu szacowania przypadkowej zgodności sekwencji mtDNA i posługiwania się tego typu modelem w sprawach sądowych.

Z racji przeciwstawności poglądów głoszonych przez zwolenników i krytyków tezy o odkryciu grobu Mikołaja Kopernika i identyfikacji jego szczątków, inicjator i kierownik konferencji, a zarazem redaktor naukowy monografii w zakończeniu książki zwraca się z apelem do Czytelników, by wnikliwie studio-wali teksty prezentowane w tej monografii, jak i wcześniejsze publikacje: Która ze stron sporu toczącego się wokół odkrycia domniemanych szczątków najsłynniejszego kanonika warmińskiego ma rację? Jakie są najważniejsze argumenty za lub przeciw? Kto z autorów sformułował je po raz pierwszy? Uważam, że o tych i podobnych zagadnieniach zadecydować może wyłącznie kompetentna, szczegółowa, interdyscyplinarna dyskusja wąskiego grona ekspertów, a nie wątpliwej jakości ustalenia szerokiej opinii publicznej.

Czytelników zainteresowanych zrozumieniem szczegółowych argumentów obu stron sporu odsyłam do uważnego studiowania ich publikacji. Ponieważ na kartach tego tomu zdecydowanie przeważają głosy krytyczne względem ustaleń zespołu Jerzego Gąssowskiego (co wiąże się m. in. z faktem, że zaproszenia do udziału w konferencji nie przyjęło kilkoro badaczy zaangażowanych w te poszukiwania), dla równowagi polecam uważną lekturę tekstów poświęconych obronie głoszonych przez nich tez w załączonej bibliografii.

Wyrażam przy tym nadzieję, że problem grobu i szczątków Mikołaja Kopernika będzie przedmiotem dalszych uważnych interdyscyplinarnych studiów badawczych i autorzy nowych publikacji kompetentnie odniosą się do wątków rozpatrywanych w tekstach przedstawianych w tym tomie.
Michał Kokowski

Tajemnica grobu Mikołaja Kopernika. Dialog ekspertów, red. Michał Kokowski, Wydawnictwo PAU i Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, Kraków 2012, s. 320

Autor: Anna Leszkowska

Opublikowano: 18 lipiec 2020

Odsłon: 1049

Spore obszary naszych mózgów zajmują się przetwarzaniem informacji płynącej ze zmysłu wzroku. Jak jednak funkcjonuje kora wzrokowa osób, które nigdy nie widziały? Badania w tym zakresie prowadził dr Łukasz Bola w Instytucie Psychologii UJ wspólnie z międzynarodowym zespołem naukowców. Ich wyniki ukazały się właśnie w prestiżowym „Current Biology”.

W 2014 r. zespół naukowców z University of Glasgow wykazał, że kora wzrokowa typowo widzących osób, poza przetwarzaniem informacji wzrokowej, aktywuje się również w odpowiedzi na pewne dźwięki. Badacze postanowili sprawdzić, czy podobny efekt można zaobserwować u osób niewidomych od urodzenia. „Wykorzystaliśmy metodę obrazowania rezonansem magnetycznym do prześledzenia aktywności mózgu niewidomych ochotników, kiedy słuchali oni dźwięków, takich jak szum lasu, odgłosy zatłoczonej ulicy, czy też odgłosy ludzkich rozmów “ - opisuje badania dr Łukasz Bola.

Zespół odkrył, że nawet najbardziej podstawowe obszary wzrokowe osób niewidomych kodują informacje o słyszanych dźwiękach. Śledząc jedynie aktywność kory wzrokowej, byliśmy w stanie odgadnąć jakiego dźwięku słuchała w danym momencie niewidoma osoba badana. Co ciekawe, pomimo pewnych różnic w poprawności rozróżniania dźwięków, wyniki były bardzo podobne dla osób niewidomych i widzących. W obydwu grupach dźwięki były lepiej rozróżniane na podstawie aktywności tej części kory wzrokowej, która u osób widzących przetwarza informacje z obrzeży pola widzenia. Obszary, do których dociera informacja wzrokowa z centrów pola widzenia, wydawały się być natomiast mniej „zainteresowane” słyszanymi przez uczestników badania dźwiękami.

Aby sprawdzić, jakie dźwięki odbierała kora wzrokowa, wykorzystano specjalne algorytmy i uczenie maszynowe. Algorytmy te trenowano na części uzyskanych danych. Zadaniem algorytmów było odgadnięcie, jakim dźwiękiem „interesowała się” kora wzrokowa osób niewidomych w danym momencie. Udało się to osiągnąć z bardzo wysoką poprawnością.

Podobieństwo wyników uzyskanych dla osób niewidomych i widzących sugeruje, że kora wzrokowa osób niewidomych może rozwijać się w typowy sposób. Pokazuje to jak potężny wpływ na rozwój naszego mózgu mają czynniki genetyczne, zdeterminowane przez procesy ewolucji. „Wygląda na to, że zmiany neuroplastyczne w mózgu, związane z pewnymi doświadczeniami w ciągu życia (np. z utratą wzroku), zachodzą głównie w ramach z góry zaprogramowanej organizacji mózgu, która nie poddaje się znaczącym modyfikacjom.
Inaczej mówiąc, nasze mózgi mają ogromny potencjał do neuroplastyczności, ale ta wydaje się zachodzić w wytyczonych przez procesy ewolucyjne granicach. W pewnym stopniu mamy tu do czynienia z wielką niewiadomą dla nauki: gdzie przebiega granica między kulturą, czyli czynnikami środowiskowymi, a naturą, czyli genetycznie zdeterminowaną budową mózgu. Nasze badania to kolejny krok w poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie - wyjaśnia dr Bola dodając, że
badania mogą mieć też bardziej aplikacyjny wymiar. „W wymiarze praktycznym to, że generalna organizacja kory wzrokowej jest u osób niewidomych zachowana, może być istotną informacją dla badaczy opracowujących metody przywracania wzroku, takie jak implanty siatkówki.

Wciąż pozostaje jednak pytanie: dlaczego kora wzrokowa, poza swoją główną funkcją, jest również „zainteresowana” tym, co słyszymy? Pozostają spekulacje: dźwięki mogą okazać się przydatne, aby przygotować nas na to, co za chwilę zobaczymy. Albo też dla kierowania naszej uwagi w określone obszary pola wzrokowego – w szczególności na jego obrzeża, gdzie ostrość naszego wzroku jest dużo niższa niż w centrum. W przypadku osób niewidomych być może mózg nawet „nie zauważa” braku zmysłu wzroku lub też nie dopuszcza, by pewne tkanki pozostały niewykorzystane. Nasze badania pokazują, że mechanizmy „rozmowy” pomiędzy korą wzrokową a zmysłem słuchu są na tyle istotne i utrwalone przez ewolucję, że wykształcają się nawet w przypadku osób, które nie widzą”- dodaje badacz.

***

Artykuł opublikowany w „Current Biology” jest wynikiem badań prowadzanych na University of Glasgow oraz w Instytucie Psychologii UJ. Dr Łukasz Bola jest absolwentem Instytutu Psychologii UJ, gdzie uzyskał doktorat. Jego rozprawa doktorska została wyróżniona nagrodą Prezesa Rady Ministrów. Opisywane badania były prowadzone w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. Obecnie dr Bola pracuje w Cognitive Neuropsychology Laboratory na Harvard University.

Źródło:
Vetter, Bola et al., Decoding Natural Sounds in Early ‘‘Visual’’ Cortex of Congenitally Blind Individuals, Current Biology (2020), https://doi.org/10.1016/j.cub.2020.05.071
https://www.cell.com/action/showPdf?pii=S0960-9822%2820%2930758-2

Autor: Anna Leszkowska

Opublikowano: 23 grudzień 2022

Odsłon: 704

 

Na Uniwersytecie Rolniczym realizowany jest projekt pt. Integracja i mobilizacja danych o różnorodności biotycznej Eukaryota w zasobach polskich instytucji naukowych (IMBIO), finansowany przez Cyfrową Polskę.

W ramach tego projektu na Wydziale Leśnym URK zdigitalizowanych zostało 10 000 okazów roślin, które tworzą Herbarium KRFB; Herbarium Instituti Botanicae Silvestris (zarejestrowane w Index Herbariorum). Najstarsze okazy tworzące kolekcję naukową zostały zebrane i opracowane przez prof. Stanisława Sokołowskiego, pierwszego kierownika Katedry Leśnictwa na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Stanowią one zbiór pochodzący z lat 20. i 30. XX w., który dał początek naszej obecnej kolekcji i od którego rozpoczęto tworzenie kolekcji Herbarium.

Zbiory będą udostępnione w zasobach Krajowej Sieci Informacji o Bioróżnorodności (KSIB), której Uniwersytet Rolniczy jest członkiem.
Kolekcja Herbarium Wydziału Leśnego Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie stanowi bezcenną wartość naukową i historyczną. Jego zasoby zbierane na przestrzeni lat przez wielu wybitnych naukowców i przyrodników tworzą niezwykle interesujący zbiór roślin naczyniowych pozyskanych na obszarze Polski i innych krajów. Ze względu na specyfikę Wydziału oraz badań naukowych realizowanych przez pracowników duża część zgromadzonych okazów powiązana jest z ekosystemami leśnymi; kolekcja obejmuje przedstawicieli należących do wszystkich większych rodzin polskiej flory.

Zasoby Herbarium mogą zostać wykorzystane do prowadzenia badań związanych z występowaniem i rozmieszczeniem gatunków roślin, a także uzyskania informacji na temat historycznych miejsc występowania rzadkich gatunków roślin.
Obecnie w ramach projektu IMBIO trwają prace przy digitalizacji okazów zgromadzonych w Herbarium, co umożliwi dostęp do materiałów w formie elektronicznej, znacznie ułatwiając prace badawcze, a także umożliwi zainteresowanym zapoznanie się z kolekcją udostępnioną online.


Więcej - https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/2792/2693.

Autor: ANNA LESZKOWSKA

Opublikowano: 29 luty 2012

Odsłon: 3124

17 lutego br. Rzecznik Praw Obywatelskich skierował do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego wystąpienie dotyczące nowych kryteriów i zasad oceny czasopism naukowych.

RPO sygnalizuje w wystąpieniu, iż środowiska naukowe wyrażają zastrzeżenia dotyczące nowych kryteriów i zasad oceny czasopism naukowych. Kwestionowane jest m. in. przyjęcie jednakowych kryteriów oceny czasopism naukowych dla wszystkich dyscyplin naukowych, bez uwzględnienia ich specyfiki. Dotyczy to w szczególności wielu dyscyplin z zakresu humanistyki i nauk społecznych, w tym nauk prawnych.

W ocenie Rzecznika istotne wątpliwości budzi stan prawny obowiązujący w omawianym zakresie. Dotychczas bowiem minister właściwy do spraw nauki nie wydał na podstawie art. 44 ust. 2 ustawy o zasadach finansowania nauki, rozporządzenia, które określałoby kryteria i tryb przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym, w tym szczegółowe parametry i kryteria oceny jednostek naukowych, sposób przeprowadzania kompleksowej oceny jakości działalności naukowej lub badawczo-rozwojowej jednostek naukowych, sposób dokumentowania wyników oceny - mając na uwadze specyfikę każdej z czterech dziedzin nauki, z uwzględnieniem wielkości, rodzaju i profilu naukowego jednostek naukowych, odrębnych dla instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności, podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni, instytutów badawczych i innych jednostek naukowych.

W świetle powyższego pojawia się istotny z punktu widzenia realizacji konstytucyjnej zasady praworządności (art. 7 Konstytucji RP) problem, na jakiej podstawie prawnej resort określa kryteria i zasady oceny czasopism naukowych. Kryteria i zasady oceny powinny wynikać z przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o zajęcie stanowiska w tej sprawie.

Więcej - http://www.sprawy-generalne.brpo.gov.pl/szczegoly.php?pismo=1625364