Tam i z powrotem - rzecz o pogranicznym lalkarstwie

Ewa Tomaszewska jest autorką książki o lalkarskich kontaktach pogranicza południa Polski pt.  Tam i z powrotem wydanej przez Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Podtytuł tej książki: Rzecz o lalkarskich kontaktach polsko-czechosłowackich i polsko-czesko-słowackich na Śląsku dokładnie objaśnia zakres badań autorki, która wykonała ogromną  pracę, aby pokazać historię teatru lalek na terenie, który dzisiaj obejmuje Śląsk Dolny i Górny, Cieszyński, Zaolzie, a także Słowację. To jednak nie jedna zaleta tego arcyciekawego opracowania – wydawałoby się monotematycznego.

Drugą, nie mniej ważną,  jest nakreślenie przez autorkę pejzażu historycznego – a tym samym i politycznego - w jakim teatr lalek rodził się i rozwijał w Polsce, Czechach i na Słowacji. To panorama  wszelkich zdarzeń, zawirowań, uwarunkowań, które miały wielki wpływ na kształtowanie się tego rodzaju teatru w Polsce, a także u naszych południowych sąsiadów. Ta opowieść o zjawisku, jakim jest teatr lalkowy potraktowana została szczegółowo od powojnia, niemniej wyjaśniając pewne zjawiska współczesne, autorka sięgała do głębszej historii obecnie  trzech państw.
 

Trzecim walorem książki jest zarówno analiza zjawisk teatralnych, jak i ich synteza – pokazanie czytelnikowi dróg rozwoju – ale i okresów stagnacji – teatru lalkowego, który (poza szopką) przyszedł do nas z południa i zachodu Europy. Teatru, który po powojennym okresie świetności w latach 60. stanął na rozdrożu, poszukując nowych form wyrazu scenicznego i który ciągle pozostaje w tych poszukiwaniach.
 

Czwarty walor to wielka wartość dokumentacyjna dzieła Ewy Tomaszewskiej. Czytelnik dostaje kompendium wiedzy na temat ośrodków teatru lalek w Czechosłowacji, w Czechach i na Słowacji, o twórcach z Czech i Słowacji w polskich teatrach na Śląsku (i nie tylko), a w aneksach – wykazy teatrów lalkowych z Czech i Słowacji uczestniczących w Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalek w Bielsku-Białej (i imprezach towarzyszących temu festiwalowi), wykazy twórców z Czech i Słowacji w repertuarze polskich teatrów lalek na Śląsku w latach 1945 – 2011, zestawienie prac teatralnych czeskich i słowackich reżyserów oraz scenografów  w Polsce, wykaz inscenizacji Petra Nosalka (najbardziej wziętego reżysera teatru lalkowego na Śląsku) z muzyką Pavla Helebranda.

Książka - bardzo starannie wydana pod względem edytorskim – z bogatą bibliografią, indeksem, ilustracjami i obszernymi, bardzo ciekawymi przypisami jest lekturą-frajdą dla teatromanów, zwłaszcza ceniących  teatr  lalkowy i różne jego odmiany. Jest też znakomitą lekcją historii teatru lalkowego w tej części Europy. Teatru, który jak żaden inny – rozwija wyobraźnię i uczucia wyższe widza poprzez metaforę i szczególną estetykę, której podstawowym elementem jest (a przynajmniej winna być) scenografia i kostiumy, rekwizyty, muzyka. (al)

 

Tam i z powrotem. Rzecz o lalkarskich kontaktach polsko-czechosłowackich i polsko-czesko-słowackich na Śląsku ,  Ewa Tomaszewska,  Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,  Katowice 2014, s. 372, cena 32 zł (+VAT)