Do 27 kwietnia 2014 w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu można oglądać wystawę - Przy kuchennym stole - wnetrza i smaki kuchni śląskiej
Współczesne korzystanie z kuchni różni się od tego z końca XIX lub początku XX wieku. Jednak jej postrzeganie w pewnym sensie jest wciąż takie samo. Około 150 lat temu dom, stanowiący ramy przestrzenne życia rodzinnego, urządzany był według obowiązującej w danej okolicy tradycji oraz według ówczesnej mody, co poniekąd sprawdza się i dziś.
Jednak przez wiele wieków nie wprowadzano zasadniczych zmian w wystroju. Różnice głównie polegały na wielkości domu i ilości pomieszczeń, natomiast w mniejszym stopniu dotyczyły wyposażenia i rozmieszczenia sprzętów. Wypływały z ukształtowania terenu oraz zamożności właścicieli.
We wnętrzach dwuizbowych, izba spełniała funkcję gospodarczą, mieszkalną, kulturową i towarzysko-reprezentacyjną. W izbie kuchennej przebywało się najwięcej.
Przez lata kuchnia była sercem śląskiego domu. Miejscem, w którym nie tylko przygotowywało i spożywało się posiłki, w niej skupiało się całe życie rodzinne i sąsiedzkie. Tutaj domownicy spali, myli się, dzieci się uczyły, dziadkowie snuli opowieści przy ciepłym piecu, kobiety darły pierze. Z biegiem lat zmieniał się wystrój kuchni, a wiele dawnych sprzętów utraciło swoją pierwotną funkcję. Rodzina jednak nadal spotykała się i wciąż się spotyka podczas posiłku przy kuchennym stole.
Proponowana ekspozycja pokazuje jak zmieniał się wystrój kuchni, jaką ewolucję przeszły meble i sprzęty kuchenne od XIX wieku do lat współczesnych. Poszczególne wnętrza, dzięki specjalnej aranżacji, przybliżą nie tylko wystrój, ale również życie rodzinne w kuchni, doroczne świętowanie i związany z tym proces przyrządzania posiłków. Zwiedzający zapoznają się z meblami, sprzętami, a także zwyczajami praktykowanymi w przestrzeni kuchennej. Młodzi ludzie zobaczą między innymi: szybunek, szlabank, byfyje, poznają również tradycje kulinarne. Natomiast starsze pokolenie powspomina darcie pierza, czy kiszenie kapusty. Zwiedzający spoza regionu będą mogli poznać tradycje śląskie.
W tradycyjnym wyposażeniu kuchni sprzęty, jak również ich rozmieszczenie, określone były tradycją, od której początkowo rzadko odstępowano. Sprzęty o prostej i mocnej konstrukcji ustawiano wokół ścian, tak by środek izby pozostał pusty. Do najważniejszych mebli – mimo iż używano go tylko w szczególnych okolicznościach – należał stół, który umieszczano w przeciwległym do pieca kącie.
Wraz z rozwojem budownictwa murowanego nastąpiła tendencja do zwiększania powierzchni mieszkalnej i modyfikacji urządzania wnętrza. Sień utraciła dawne funkcje gospodarcze. Wnętrza zaczęto staranniej wykańczać. Tynkowane ściany malowano kolorowymi farbami i nanoszono wzory wałkiem. Upowszechniło się lakierowanie obramowań okiennych oraz malowanie drewnianych podłóg na orzechowy lub mahoniowy kolor. Tradycyjne sprzęty zaczęto stopniowo zastępować nowoczesnymi meblami typu miejskiego. Nowe meble przeważnie nabywano przy ożenku. Z użycia wyszły między innymi ławy i szlabanki.
Wyposażenie mieszkań w sprzęty typu miejskiego i rozmieszczenie ich według nowych zasad nasiliło się w okresie międzywojennym. Popularnością zaczęły cieszyć się zestawy mebli kuchennych, gdzie pojawił się oszklony kredens, tzw. byfyj, duży przykryty ceratą stół, kilka szafek na naczynia, taborety. Stół zaczęto ustawiać na środku, w oknach pojawiły się firanki i kwiatki, rozpowszechniła się tzw. garnitura kuchenna.
Kuchnie rodzin robotniczych nadal pełniły ważną funkcję rodzinną. Z reguły były duże, z piecem (w pokojach nie zakładano pieców), który znajdował się po prawej lub lewej stronie od wejścia, co nawiązywało bezpośrednio do wzorów z chałup chłopskich. Kuchnia nadal była miejscem, w którym odbywały się zabiegi higieniczne.
Do 1914 roku, a w wielu familokach do lat 50. XX wieku, podstawowym ujęciem wody był metalowy zlew, zainstalowany w sieni. Pojawienie się telewizora w drugiej połowie lat 50. XX wieku spowodowało stopniowe przenoszenie się rodziny do pokojów. Kuchnia z lat 70. XX wieku jest zaprezentowana w małym, ślepym pomieszczeniu blokowym, gdzie prócz typowej wówczas meblościanki kuchennej zobaczymy urządzenia elektryczne.
Ekspozycję wieńczy kuchnia nowoczesna, która zaprojektowana i przygotowana została przez IKEA. Choć przez lata to pomieszczenie tak bardzo się zmieniało, to przecież nadal jest ono sercem każdego domu i synonimem ogniska domowego. Dzięki współpracy Muzeum Górnośląskiego i IKEA Katowice na wystawie znalazła się właśnie kuchnia współczesna – nowoczesna, ciepła i funkcjonalna. W tym wydaniu jest ona znana i bliska niemal każdemu z nas, stąd tak dobrze uzupełnia ekspozycję. Jak przed laty, tak i dziś, wciąż chętnie siadamy na nowych stołkach, a wśród kolorowych akcesoriów rozmawiamy czy wspólnie gotujemy rolade, kluski ślonskie i modro kapusta.
W Bytomiu - przy kuchennym stole
- Autor: ANNA LESZKOWSKA
- Odsłon: 2559