Recenzje (el)
- Autor: ANNA LESZKOWSKA
- Odsłon: 3329
Wydawnictwo TRIO wydało wspomnienia Heleny Amiradżibi – Moja filmowa Moskwa.
Helena Amiradżibi, przez przyjaciół i znajomych nazywana Dżibą, przyjechała do Polski prawie 50 lat temu. Dżiba, pochodząca ze znanej książęcej, gruzińskiej rodziny, opisała jej barwnych przedstawicieli w dwóch wydanych w Polsce tomach wspomnień: Słodkie życie księżniczki oraz Książka antykucharska.
W latach 50. autorka studiowała w Moskwie reżyserię na WGIK-u. Na tej uczelni studiowało również kilku Polaków. Za jednego zn nich, Jerzego Ziarnika, Helena Amiradżibi wyszła za mąż i z nim przyjechała do Polski. Małżeństwo nie trwało długo, a Dżiba wkrótce wyszła za mąż za Jerzego Stawińskiego, któremu tę trzecią wspomnieniową książkę dedykowała.
Moja filmowa Moskwa, Helena Amiradżibi, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2011, s.250 cena 35 zł
- Autor: al
- Odsłon: 3933
Wydawnictwo W.A.B., dzięki któremu mamy możliwość zapoznania się z twórczością znakomitej pisarki austriackiej, laureatki Nagrody Nobla w 2004 roku – Elfriede Jelinek (opublikowało 7 najważniejszych jej powieści i pięć utworów scenicznych), tym razem wydało zbiór jej esejów pt. Moja sztuka protestu.
Tom esejów i przemówień przygotowały panie Agnieszka Jezierska i Monika Szczepaniak, a autorami przekładów są Karolina Bikont, Marek Cieszkowski, Agnieszka Jezierska, Elżbieta Kalinowska, Tomasz Ososiński, Artur Pełka, Monika Szczepaniak. Lucyna Wille i Anna Wołkowicz.
Eseje i przemówienia, jakie znalazły się w tomie zebrano w cztery działy: Język i myślenie, Teatr, Portrety oraz Historia i społeczeństwo. Poprzedzono je obszernym wstępem obu redaktorek, będącym analizą twórczości pisarki i jej stosunku do zjawisk w życiu społecznym, wzbogaconym licznymi i obszernymi przypisami. Zadbano też o podanie źródeł oraz indeksu nazwisk na końcu książki.
O twórczości Elfriede Jelinek napisano już wiele, o jej intelektualnej i politycznej swadzie, niezależnym myśleniu i postawie twórczej oraz społecznej – także. O walorach jej eseistyki możemy przeczytać w przedmowie do tomu autorstwa obu redaktorek. „Eseje Elfriede Jelinek charakteryzują się wysokim stopniem literackości i stanowią udane połączenie artystycznej autonomii z zaangażowaniem politycznym. Przełamują myślowe i językowe tabu, wykraczają poza horyzont oczekiwań, wprowadzają intelektualny ferment. Zapraszają do namysłu nad kondycją jednostek i społeczeństw. Pisarka demonstruje eseizm najwyższej próbny – jako formę sztuki protestu o charakterze analitycznym i polemicznym, formę, której najbardziej wewnętrznym przejawem jest - jak pisał Adorno - „kacerstwo”: „Przez uchybienie ortodoksji myśli uwidacznia [się] w rzeczy to, czego uchronienie przed wzrokiem było tajemnie jej obiektywnym celem”.(al)
Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia, Elfriede Jelinek, W.A.B., Warszawa 2012, s. 339, cena 49,90
- Autor: al
- Odsłon: 3015
Mołdawscy Csángó a Rusini karpaccy (1867 – 1947). Problemy rozwoju tożsamości zbiorowej w Europie Środkowo-Wschodniej w XIX i XX wieku - to tytuł książki Agnieszki Barszczewskiej wydanej przez Wydawnictwo TRIO wspólnie z Collegium Civitas.
Książka jest interdyscyplinarnym, łączącym w sobie elementy historii, antropologii kultury oraz socjologii, studium porównawczym dwóch grup etnicznych Europy Środkowo-Wschodniej: Mołdawskich Csángó oraz Rusinów Karpackich.
Autorka próbuje w niej odpowiedzieć na pytanie, jakie czynniki umożliwiają małym grupom w fazie przednarodowej oprzeć się całkowitej asymilacji z narodami dominującymi, oraz - czy grupy te pod koniec objętego badaniami okresu można zaklasyfikować jako narody, czy jako grupy etniczne.
Można by rzec – pisze Agnieszka Barszczewska – że kształtowanie się narodów określanych mianem „współczesnych” czy „nowoczesnych” oraz współcześnie rozumianych państw narodowych w Europie Środkowo-Wschodniej przypada na drugą połowę XIX i początek XX wieku. Wówczas to, pod wpływem obejmującego literaturę, sztuki piękne czy muzykę romantyzmu, odkryte na nowo przez pisarzy i artystów kultury dzisiejszych Węgier, Rumunii, Ukrainy, Polski, Czech i Słowacji zaczęły rozkwitać oraz być zauważane nie tylko w świadomości członków kształtujących się narodów, ale także na arenie międzynarodowej./.../
Innymi słowy, oparte na ciągłości historycznej oraz elementach mitu i symbolu dziewiętnastowieczne „przebudzenie” wśród narodowości Europy Środkowo-Wschodniej zaowocowało powstaniem współcześnie istniejących narodów i państw narodowych.
Jednak nie wszystkie środkowo i wschodnioeuropejskie grupy etniczne czy wspólnoty kulturowe i wyznaniowe istnieją dziś jako suwerenne, zajmujące określone granicami niepodległe państwa. Niektóre z nich, mimo wyraźniej odrębności od narodów dominujących na zamieszkałym przez nie obszarze, albo nie zdołały zaistnieć jako suwerenne narody, albo w ogóle nie aspirowały do potwierdzenia własnej odrębności na płaszczyźnie politycznej./.../
Przykład mołdawskich Csángó i Rusinów karpackich wskazuje, że początkowo podobne pod wieloma względami społeczeństwa z różnych przyczyn mogą rozwinąć się w różnych kierunkach. W przypadku tych grup różnica ta widoczna jest także dziś – podczas gdy Rusini prezentują „quasi-narodową” formę tożsamości zbiorowej /.../, mołdawscy Csángó /.../ w dalszym ciągu jako grupa pozostają na poziomie tożsamości „przednarodowej” czy „lokalnej”.
Wśród Csángó zatem przemiany tożsamości przebiegały bardzo powoli, a w latach czterdziestych XX wieku ich zbiorowe samookreślenia miały wyłącznie charakter religijny. Jak pisze o książce Aron Petneki, kwestia Csángó znana jest właśnie ze względu na problemy, jakie napotykali w związku ze stosowaniem węgierskiego jako języka liturgicznego. Sprawa ta po dziś dzień ciąży na stosunkach węgiersko - watykańskich i węgiersko - rumuńskich.
Rusini natomiast - obecnie obywatele Ukrainy (na terenie Węgier żyje tylko ich garstka) - mieli aspiracje polityczne i wykazywali pewną aktywność w dziedzinie polityki, choć nie tak intensywną, żeby można ich było uznać za naród. Wpływ na ich świadomość i tożsamość narodową - poza sposobem ich traktowania (niemal zawsze przedmiotowo) – miała zmienność przynależności państwowej tego obszaru w XX wieku. (al)
Mołdawscy Csángó a Rusini karpaccy (1867 – 1947). Problemy rozwoju tożsamości zbiorowej w Europie Środkowo-Wschodniej w XIX i XX wieku, Agnieszka Barszczewska, Wydawnictwo TRIO i Collegium Civitas, Warszawa 2012, s. 390, cena 48 zł.
- Autor: tm
- Odsłon: 6070
Skąd się bierze moralność? Czy jej źródeł można poszukiwać w biologii? Jaką rolę odgrywa mózg w kształtowaniu naszych postaw moralnych? Czy moralność jest czymś specyficznie ludzkim? – oto pytania, na które można znaleźć odpowiedź podczas lektury tej książki.Moralność mózgu – jak piszą we wstępie tłumacze Mateusz Hohol i Natalia Marek – odczytywać można jako część szerszego projektu badań nad naturą człowieka. Książka ta wpisuje się w powiązane ze sobą ściśle, co najmniej trzy ciekawe i istotne nurty badawcze: kogniwistykę, neurofilozofię oraz naturalistyczne podejście do etyki i moralności.
Kogniwistyka – interdyscyplinarna perspektywa badawcza, uwzględniająca osiągnięcia neuronauki, psychologii, informatyki, antropologii i filozofii – wytyczyła sobie za cel zbadanie i zrozumienie umysłu oraz poznania.
Z kolei neurofilozofia - wg autorki - „koncentruje się na problemach znajdujących się na skrzyżowaniu zieleniejącej się neuronauki i siwiejącej filozofii”. Neurofilozofia jest najbardziej owocną perspektywą uprawiania filozofii w ogóle, gdyż polega z jednej strony na metodycznym wykorzystywaniu przez filozofów osiągnięć neuronauki, a z drugiej – na stosowaniu tych osiągnięć w rozwiązywaniu tradycyjnych problemów filozoficznych, takich jak np. moralność.
W swoich badaniach Churchland nie poprzestaje na opisie mechanizmów moralnych, ale podejmuje również kwestie normatywne. Przekonuje, że dla każdego z nas podstawowym organem doradczym jest mózg, osadzony jednak w określonych praktykach kulturowych. Podejmowane przez mózg decyzje o charakterze moralnym są rezultatem procesów uczenia się, uspołecznienia czy odczytywania stanów mentalnych innych osób. Podejmując trudne decyzje moralne, powinniśmy więc – zdaniem autorki – zaufać kształtowanemu w trakcie filo- i ontogenezy mózgowi, a nie bezwyjątkowym regułom i nakazom. A w dociekaniach nad naturą moralności – zaufać neuronauce, ewolucjonizmowi czy psychologii.
Zagadnienia omawiane w książce, autorka zamknęła w 8 rozdziałach, dopełnionych bogatą bibliografią oraz indeksem.(tm) Moralność mózgu. Co neuronauka mówi o moralności. Patricia S. Churchland, Copernicus Center Press, Kraków2013, s.366, cena 49,90 zł