Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego wydało dwutomowe dzieło – monografię Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze pod redakcją Justyny Tymienieckiej-Suchanek.
Jest to zbiór esejów, rozpraw naukowych, felietonów, autorstwa naukowców, dotyczących relacji człowieka ze zwierzętami, roślinami i maszynami, rozumianymi jako humanoidy.
Pierwszy z tomów zawiera teksty dotyczące posthumanistycznego i trans humanistycznego aspektu tych zagadnień, drugi nosi podtytuł „Od humanizmu do posthumanizmu”. Jak pisze redaktorka obu tomów w Słowie wstępnym, celem zgromadzonych w obu tomach tekstów jest podjęcie dyskusji nad dotychczasowym status quo człowieka – czy nadal powinien być traktowany jak centrum świata i uznawany za miarę wszechrzeczy?
Ta zmiana pozycji człowieka w naszym widzeniu świata - jedna z ważniejszych idei posthumanizmu – wynika po części z badań naukowych, które wykazały, iż zwierzęta odczuwają ból, myślą, mają świadomość, nie ma zatem żadnego powodu, aby traktować je w sposób przedmiotowy. Zagadnienia relacji człowieka ze zwierzętami czy roślinami dały początek wielu interdyscyplinarnym dziedzinom nauki z pogranicza humanistyki i przyrodoznawstwa, a w latach 90. ukształtowała się z nich nowa gałąź wiedzy – studia nad relacjami ludzi i zwierząt, będąca kopernikańskim przewrotem w etyce.
Posthumanizm wychodzi jednak poza perspektywę bytów biologicznych, stawia także pytania o relację człowieka z bytami technicznymi – maszynami, robotami, cyborgami, androidami. Koncepcja człowieczeństwa ulega bowiem zmianie w miarę postępu technologicznego i nauk medycznych. Człowiek powoli przestaje być tworem wyłącznie biologicznym i kulturowym, a staje się bytem sztucznym – jak zatem zdefiniować jego człowieczeństwo?
Teksty zawarte w obu tomach obejmują interdyscyplinarną tematykę znacznie szerszą od konwencji wybranych zagadnień post- i transhumanizmu w literaturze i sztuce. Ich dobór i kompozycja sprawiają, że wymuszają głęboką refleksję nad granicami człowieczeństwa, kondycją człowieka i jego stosunku do innych bytów. Myślenie to wyrasta z tradycji penetrowania wielorakich kategorii inności, choć odwołuje się także do holistycznych koncepcji człowieka i świata.
Dodatkowym walorem tej monografii, jak podkreśla Justyna Tymieniecka-Suchanek, jest interdyscyplinarne, holistyczne postrzeganie rzeczywistości przez autorów zamieszczonych tekstów – realizowane od dawna na Zachodzie, u nas ciągle w ariergardzie z racji forowania wąskich specjalizacji. W powstawaniu tej monografii brali więc udział specjaliści nauk o życiu, wszelkiej maści humaniści, nawet specjaliści wojskowości, co dało tak interesujący efekt różnorodności tematycznej, ale i formalnej, gdyż każdy z nich – z racji uprawianej dyscypliny - stosował inną metodologię.
W tomie pierwszym znalazło się 29 tekstów zebranych w cztery rozdziały: Trzecia kultura i nowy paradygmat: bio-logiczność w humanistyce, Teorie i systemy filozoficzne, W kręgu literackich wyobrażeń oraz Między sztuką a kulturą popularną.
Tom drugi – równie obszerny (30 tekstów) to zagadnienia poruszone w siedmiu rozdziałach: Między mitologią a folklorem, W literackim krajobrazie (nie)organicznych bytów wielorakich, O przekraczaniu antropocentrycznych granic w filozofii, Wokół sztuki, Nowe zagadnienia z zakresu prawa oraz Zwierzęta w powojennej historii wojskowości.
Już chociażby same tytuły rozdziałów pokazują, jak szeroki zakres tematyki post- i transhumanistycznej obejmuje ta monografia – arcyciekawa dla każdego, kto ceni sobie myślenie. Ponadto wszystkie teksty – napisane zrozumiałym, nietrudnym dla laika językiem - opatrzone są bogatymi przypisami, a na końcu każdego z tomów zamieszczono noty o autorach oraz indeks nazwisk. (al.)
Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze, t. 1 i 2, red. Justyna Tymieniecka-Suchanek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, s.407 (t.1) i 438 (t.2), cena: 48 zł (+VAT) – t.1 i 52 zł (+VAT) – t.2