Obrazy ubóstwa i wykluczenia społecznego, czyli jak w Polsce mówi się o biedzie? Pod takim tytułem w Instytucie Spraw Publicznych przy współudziale Zespołu Badań nad Ubóstwem IFiS PAN oraz Instytutu Filozofii i Socjologii Akademii Pedagogiki Specjalnej zorganizowano 17.05.13 spotkanie, na którym przedstawiono najnowsze wyniki badań na temat wyobrażeń, stereotypów i postaw wobec ludzi biednych.
W dyskusji omówiono badania zespołu pod kierownictwem prof. Elżbiety Tarkowskiej prowadzone w obszarze mediów, organizacji pozarządowych, opieki społecznej, pop kultury, świata nauki, szkoły, w których badaczki (głównie kobiety) próbowały dociec, jak postrzegani są ludzie ubodzy i ubóstwo przez opinię publiczną i ściślej - wymienione wyżej środowiska - i co myślą o tym ludzie biedni?
Spotkanie było okazją do dyskusji m. in. o tym, dlaczego problemy ubóstwa i wykluczenia społecznego pojawiają się w mediach tylko okazjonalnie i jak budowany przez nie obraz tych zjawisk wpływa na sytuację samych poszkodowanych.
Otwierając konferencję, prof. Tarkowska podkreśliła, iż od 1997 r. w badaniach CBOS obserwuje się trend do obwiniania biednego za sytuację, w jakiej się znalazł. Przytoczyła też słowa prof. Zygmunta Baumana, iż pogarda i poniżenie jest współczesnym odpowiednikiem wyzysku.
W odniesieniu do sytuacji w Polsce, naukowcy podkreślają nieobecność tematu ubóstwa w polskiej polityce, odwrotnie niż w tematyce badań. Ubóstwo bowiem jako zjawisko społeczne nigdy nie było obojętnym, a nawet neutralnym przedmiotem badań i obserwacji naukowych.
W dyskursie publicznym natomiast pomija się i nie dostrzega tego problemu, a jeżeli już o nim mówi, to zwykle używając języka go łagodzącego, jak marginalizacja, bezradność społeczna, enklawy biedy, głos ludzi biednych i wykluczonych (co obecnie jest modne w UE).
W seminarium udział wzięły: dr Tatiana Kanasz ( Media wobec biedy), dr Joanna Zalewska ( Strategie opisywania wykluczenia społecznego / starości w kulturze popularnej), dr Katarzyna Górniak (Bieda i wykluczenie z perspektywy dyskursu instytucjonalnego – pomoc społeczna, organizacje pozarządowe, szkoła), a dyskusję podsumowywały prof. Elżbieta Tarkowska (Z perspektywy biednych i wykluczonych) oraz prof. Jolanta Grotowska-Leder. (al)
Od Redakcji: szerzej o badaniach nad biedą w Polsce napiszemy w numerze 6-7/13 SN.